Als je elke dag de kinderen zo bezig ziet, weet je waarom je dit doet
Bij POER, een net gestarte ervaringsgerichte school in Heule bij Kortrijk, is het spelen met loose parts een sterke basis van de schoolwerking. Coördinator Jeska vertelt hoe het begon, wat de meerwaarde is en waar ze nog van droomt.
Hoe het begon
“Voor mij is het al een tijdje terug begonnen. Ik ken Wildebras in Kortrijk en ben grote fan van hun project. Ik ben daar een paar keer gaan helpen en ik zag wat die losse elementen kunnen betekenen. Ik zocht er info en documentaires over op. Ik ben ook in Denemarken geweest en daar heb ik ook speelplaatsen gezien zonder speeltuigen, maar gewoon lege drankbakken. De kinderen verzonnen daar van alles mee, elke dag was die bierbak iets anders.
Onze school is in september 2023 opgestart, we hebben de school in één zomer verbouwd. Tijdens die verbouwingen begon het al. Het hout, de losse buizen… we zagen toen al de kinderen bezig en er zijn heel wat van die elementen gewoon gebleven. En dat is dan aangevuld met elementen die doorheen het jaar erbij kwamen.
Het materiaal verzamelen is intussen echt een soort van verslaving geworden. Ik passeer dan ergens waar het afvalophaling is. Er lagen bijvoorbeeld eens allemaal lange buizen van karton in een container, ik neem dat dan mee. Ik zie het overal rond mij liggen. Wastrommels, fietsbanden, wielen… Ik kan niet zo goed zeggen hoe al het materiaal hier gekomen is. Iedereen brengt zo eens iets mee, en zo belandt dat hier.
We hebben hier bijvoorbeeld een losse glijbaan, ze bouwen daar dan zelf een onderstel voor en dan moet de glijbaan daarop. En we experimenteren ook met water: we hebben twee van die grote kubieke-meter-vaten en daar loopt een regenpijp in. Kinderen doen daar van alles mee!
Zo blijft het organisch groeien: vanuit onze eigen ideeën en inspiratie, vanuit de verbouwing, vanuit materialen die we vinden en vanuit zien wat kinderen doen.”
Fantasievol en duurzaam spelen
“Voor mij is het belangrijk dat kinderen out of the box kunnen denken, dat kinderen die nieuwsgierigheid kunnen ontwikkelen. Ze hebben zoveel ideeën. Een trein is een trein en een auto is een auto. Dat verliest interesse, speelgoed dat er al een tijdje is heeft geen waarde meer. De loose parts zijn al het hele jaar hetzelfde en worden toch elke dag iets nieuws. Dat behoudt z’n waarde. Ik wou bijvoorbeeld eens een lange tak wegdoen. En een kind zei: ‘hé, dat is wel mijn vishengel’. Elk voorwerp is een verhaal, dat mag je niet onderbreken.
Dat is het interessante eraan: werken met loose parts is duurzaam. Dat is één van de pijlers van onze school, we vinden dat heel belangrijk. We hebben een visie uitgeschreven, over buitenonderwijs, risicovol spel en loose parts. Het team is gemotiveerd om hiermee aan de slag te gaan, onze sterkte is dat we samen achter de visie staan.”
De ouders meekrijgen
“De meeste ouders begrijpen de visie en zien de meerwaarde. Als een kind vuil is, horen we van hen dat het leuk is en dat we zo onze visie waarmaken. Een ander deel van de ouders is meer bezorgd en op naar veiligheid, ze hebben wat meer wantrouwen. Het is een ouderlijk instinct om te willen dat alles veilig is voor je kind. Gesprekken, samen onderzoek bekijken, risicoanalyses delen… dat helpt. In gesprek blijven gaan en foto’s tonen is belangrijk.
Ook qua rommel is het zo. Soms denk ik ‘oei, hoe moet dat overkomen?’ Als je hier binnenkomt, ligt het hier vol. Maar elke dag, als je de kinderen bezig ziet, weet je weer waarom je dit doet. Ook bij de ouders is dat zo. Er zijn ouders die denken ‘wat is dat hier, die rommel?’ en er zijn anderen die mee in de verwondering gaan.”
Concrete organisatie
“Kinderen spelen met het materiaal vanaf dat ze aankomen op school, het is ook een deel van de opvang, van 7u30 tot in de avond. We hebben een bepaalde zone afgesproken, zodat kinderen die bijvoorbeeld willen fietsen ook een plaats hebben. De loose parts combineren goed met onze natuurlijke buitenruimte: hellingen, struiken en bomen.
Tijdens dit schooljaar lag het materiaal altijd overal verspreid. Met uitzondering van werkmateriaal en gereedschap, dat moeten kinderen vragen aan de begeleiding. Naar volgend jaar toe willen we graag op vrijdag opruimen en de loose parts in een lokaaltje stockeren.
Het spelen organiseren we met vier afspraken: zorg voor jezelf, zorg voor elkaar, zorg voor materiaal en omgeving en zorg voor de natuur. Daar kan je eigenlijk altijd op terugvallen als er iets gebeurt: als je gooit met een steen, zorg je niet voor de ander. Als je iets breekt, zorg je niet voor het materiaal.
Bij ons spelen alle leeftijden door elkaar, van 2,5 tot 12 jaar. Dat is nog wel wat zoeken, maar zorgt voor hele leuke interacties. Naar volgend jaar toe willen we misschien experimenteren met een zone voor de jongste kinderen, met wat kleinere en zintuiglijke materialen.”
Ook in de lessen
“In de lessen gebruiken we de materialen ook: voor onderzoek of om iets te bouwen. Je kan ermee tellen, STEM-activiteiten mee doen, tentoonstellingen van bouwen. Het kan van alles worden.
We zien ook het omgekeerde: kinderen die in de les leren over statische elektriciteit en in de speeltijd vroegen ze een handdoek om op de plastic buizen elektriciteit op te wekken. Wat ze leren in de klas, komt ook terug met de loose parts. Het ging eens in de lessen over dieren, en dan veranderde de hele speelplaats in een dierentuin.”
Minder pestgedrag en boosheid
“Door alle mogelijkheden kunnen kinderen op veel manieren hun creativiteit en energie kwijt. We hebben bijna geen ruzie, bijna geen pestgedrag. Als het dan toch eens gebeurt, is het belangrijk om na te denken hoe kinderen omgaan met hun emoties. Als kinderen boos worden bijvoorbeeld, is het makkelijk om een tak te pakken en te slaan.
Kinderen en leerkrachten staan stil bij emotie-regulatie: “Als ik boos ben, is er dan een plek waar ik naartoe kan gaan? Hoe ga ik dat organiseren?” We hebben soms momenten waarop we materiaal net op tijd uit iemands handen halen. Mijn ervaring is dat dat weinig gebeurt, een keer of drie. En dan slaan kinderen ook niet op iemand, maar op materiaal. Kinderen hebben een gezond inschattingsvermogen.”
Eerst observeren, dan reageren
Toezicht is belangrijk, maar je hoeft er niet als een helikopter vlak boven te hangen. Je hebt als toezichter soms goesting om al in te grijpen, maar het is belangrijk om even te wachten. We hebben dit ook zelf moeten oefenen en zijn veel meer gaan observeren in plaats van dirigeren. En dan zie je hoe kinderen hun eigen grenzen verleggen. Je ziet hoe ze eerst denken en kijken, dan tien keer proberen, elke keer zo heel afgewogen. We hebben al veel gedacht ‘hadden we nu maar gefilmd, dat was een goed beeld’. Het is zo belangrijk om kinderen het zelf te laten ervaren: niet teveel ‘pas op!’ zeggen, maar ‘heb je dat gezien?’ of ‘hou er rekening mee’ of ‘wat zou er gebeuren als..?’.
We hebben even getwijfeld over de stenen. Er lagen hier grote stenen, dat vonden we wat spannend. Maar tegelijk is het veel moeilijker om met zo een grote steen te gooien dan met een kleine steen. En met de modder bouwen kinderen daar graag mee: een Chinese muur, een winkel.. de stenen zijn dus gebleven. Als ze verdwijnen, is het doordat kinderen die stiekem meenemen.
De ergste ongevallen zijn al gebeurd met de speeltuigen. Met de loose parts zelf hebben we geen ongevallen gehad. Het is bijna niet voor te stellen, maar het is zo. Als er een keer een kind pijn heeft, is het omdat het van een trapje of een speeltuig is gevallen. Mocht het anders zijn, zouden we moeten overwegen of die loose parts wel een goed idee zijn.”
Toekomstdromen
“We denken na over wat we nog meer voor de jongere kinderen kunnen aanbieden, dat wordt misschien een aparte speelzone of meer kleine en zintuiglijke materialen. We droomden ook nog van meer drankbakken, via een contact in een brouwerij mogen we er halen.
Het spelen met loose parts is hier helemaal ingeburgerd. Het zit in onze visie, het werkt, het heeft voor iedereen een meerwaarde. We kunnen nog verder organiseren en afspraken maken, maar de loose parts zijn er om te blijven. Ik zou het aan elke school aanraden!”
Heb je dit al gelezen?
Bij POER, een net gestarte ervaringsgerichte school in Heule bij Kortrijk, is het spelen met loose parts een sterke basis van de schoolwerking. Coördinator Jeska vertelt hoe het begon, wat de meerwaarde is en waar ze nog van droomt.
Hoe het begon
“Voor mij is het al een tijdje terug begonnen. Ik ken Wildebras in Kortrijk en ben grote fan van hun project. Ik ben daar een paar keer gaan helpen en ik zag wat die losse elementen kunnen betekenen. Ik zocht er info en documentaires over op. Ik ben ook in Denemarken geweest en daar heb ik ook speelplaatsen gezien zonder speeltuigen, maar gewoon lege drankbakken. De kinderen verzonnen daar van alles mee, elke dag was die bierbak iets anders.
Onze school is in september 2023 opgestart, we hebben de school in één zomer verbouwd. Tijdens die verbouwingen begon het al. Het hout, de losse buizen… we zagen toen al de kinderen bezig en er zijn heel wat van die elementen gewoon gebleven. En dat is dan aangevuld met elementen die doorheen het jaar erbij kwamen.
Het materiaal verzamelen is intussen echt een soort van verslaving geworden. Ik passeer dan ergens waar het afvalophaling is. Er lagen bijvoorbeeld eens allemaal lange buizen van karton in een container, ik neem dat dan mee. Ik zie het overal rond mij liggen. Wastrommels, fietsbanden, wielen… Ik kan niet zo goed zeggen hoe al het materiaal hier gekomen is. Iedereen brengt zo eens iets mee, en zo belandt dat hier.
We hebben hier bijvoorbeeld een losse glijbaan, ze bouwen daar dan zelf een onderstel voor en dan moet de glijbaan daarop. En we experimenteren ook met water: we hebben twee van die grote kubieke-meter-vaten en daar loopt een regenpijp in. Kinderen doen daar van alles mee!
Zo blijft het organisch groeien: vanuit onze eigen ideeën en inspiratie, vanuit de verbouwing, vanuit materialen die we vinden en vanuit zien wat kinderen doen.”
Fantasievol en duurzaam spelen
“Voor mij is het belangrijk dat kinderen out of the box kunnen denken, dat kinderen die nieuwsgierigheid kunnen ontwikkelen. Ze hebben zoveel ideeën. Een trein is een trein en een auto is een auto. Dat verliest interesse, speelgoed dat er al een tijdje is heeft geen waarde meer. De loose parts zijn al het hele jaar hetzelfde en worden toch elke dag iets nieuws. Dat behoudt z’n waarde. Ik wou bijvoorbeeld eens een lange tak wegdoen. En een kind zei: ‘hé, dat is wel mijn vishengel’. Elk voorwerp is een verhaal, dat mag je niet onderbreken.
Dat is het interessante eraan: werken met loose parts is duurzaam. Dat is één van de pijlers van onze school, we vinden dat heel belangrijk. We hebben een visie uitgeschreven, over buitenonderwijs, risicovol spel en loose parts. Het team is gemotiveerd om hiermee aan de slag te gaan, onze sterkte is dat we samen achter de visie staan.”
De ouders meekrijgen
“De meeste ouders begrijpen de visie en zien de meerwaarde. Als een kind vuil is, horen we van hen dat het leuk is en dat we zo onze visie waarmaken. Een ander deel van de ouders is meer bezorgd en op naar veiligheid, ze hebben wat meer wantrouwen. Het is een ouderlijk instinct om te willen dat alles veilig is voor je kind. Gesprekken, samen onderzoek bekijken, risicoanalyses delen… dat helpt. In gesprek blijven gaan en foto’s tonen is belangrijk.
Ook qua rommel is het zo. Soms denk ik ‘oei, hoe moet dat overkomen?’ Als je hier binnenkomt, ligt het hier vol. Maar elke dag, als je de kinderen bezig ziet, weet je weer waarom je dit doet. Ook bij de ouders is dat zo. Er zijn ouders die denken ‘wat is dat hier, die rommel?’ en er zijn anderen die mee in de verwondering gaan.”
Concrete organisatie
“Kinderen spelen met het materiaal vanaf dat ze aankomen op school, het is ook een deel van de opvang, van 7u30 tot in de avond. We hebben een bepaalde zone afgesproken, zodat kinderen die bijvoorbeeld willen fietsen ook een plaats hebben. De loose parts combineren goed met onze natuurlijke buitenruimte: hellingen, struiken en bomen.
Tijdens dit schooljaar lag het materiaal altijd overal verspreid. Met uitzondering van werkmateriaal en gereedschap, dat moeten kinderen vragen aan de begeleiding. Naar volgend jaar toe willen we graag op vrijdag opruimen en de loose parts in een lokaaltje stockeren.
Het spelen organiseren we met vier afspraken: zorg voor jezelf, zorg voor elkaar, zorg voor materiaal en omgeving en zorg voor de natuur. Daar kan je eigenlijk altijd op terugvallen als er iets gebeurt: als je gooit met een steen, zorg je niet voor de ander. Als je iets breekt, zorg je niet voor het materiaal.
Bij ons spelen alle leeftijden door elkaar, van 2,5 tot 12 jaar. Dat is nog wel wat zoeken, maar zorgt voor hele leuke interacties. Naar volgend jaar toe willen we misschien experimenteren met een zone voor de jongste kinderen, met wat kleinere en zintuiglijke materialen.”
Ook in de lessen
“In de lessen gebruiken we de materialen ook: voor onderzoek of om iets te bouwen. Je kan ermee tellen, STEM-activiteiten mee doen, tentoonstellingen van bouwen. Het kan van alles worden.
We zien ook het omgekeerde: kinderen die in de les leren over statische elektriciteit en in de speeltijd vroegen ze een handdoek om op de plastic buizen elektriciteit op te wekken. Wat ze leren in de klas, komt ook terug met de loose parts. Het ging eens in de lessen over dieren, en dan veranderde de hele speelplaats in een dierentuin.”
Minder pestgedrag en boosheid
“Door alle mogelijkheden kunnen kinderen op veel manieren hun creativiteit en energie kwijt. We hebben bijna geen ruzie, bijna geen pestgedrag. Als het dan toch eens gebeurt, is het belangrijk om na te denken hoe kinderen omgaan met hun emoties. Als kinderen boos worden bijvoorbeeld, is het makkelijk om een tak te pakken en te slaan.
Kinderen en leerkrachten staan stil bij emotie-regulatie: “Als ik boos ben, is er dan een plek waar ik naartoe kan gaan? Hoe ga ik dat organiseren?” We hebben soms momenten waarop we materiaal net op tijd uit iemands handen halen. Mijn ervaring is dat dat weinig gebeurt, een keer of drie. En dan slaan kinderen ook niet op iemand, maar op materiaal. Kinderen hebben een gezond inschattingsvermogen.”
Eerst observeren, dan reageren
Toezicht is belangrijk, maar je hoeft er niet als een helikopter vlak boven te hangen. Je hebt als toezichter soms goesting om al in te grijpen, maar het is belangrijk om even te wachten. We hebben dit ook zelf moeten oefenen en zijn veel meer gaan observeren in plaats van dirigeren. En dan zie je hoe kinderen hun eigen grenzen verleggen. Je ziet hoe ze eerst denken en kijken, dan tien keer proberen, elke keer zo heel afgewogen. We hebben al veel gedacht ‘hadden we nu maar gefilmd, dat was een goed beeld’. Het is zo belangrijk om kinderen het zelf te laten ervaren: niet teveel ‘pas op!’ zeggen, maar ‘heb je dat gezien?’ of ‘hou er rekening mee’ of ‘wat zou er gebeuren als..?’.
We hebben even getwijfeld over de stenen. Er lagen hier grote stenen, dat vonden we wat spannend. Maar tegelijk is het veel moeilijker om met zo een grote steen te gooien dan met een kleine steen. En met de modder bouwen kinderen daar graag mee: een Chinese muur, een winkel.. de stenen zijn dus gebleven. Als ze verdwijnen, is het doordat kinderen die stiekem meenemen.
De ergste ongevallen zijn al gebeurd met de speeltuigen. Met de loose parts zelf hebben we geen ongevallen gehad. Het is bijna niet voor te stellen, maar het is zo. Als er een keer een kind pijn heeft, is het omdat het van een trapje of een speeltuig is gevallen. Mocht het anders zijn, zouden we moeten overwegen of die loose parts wel een goed idee zijn.”
Toekomstdromen
“We denken na over wat we nog meer voor de jongere kinderen kunnen aanbieden, dat wordt misschien een aparte speelzone of meer kleine en zintuiglijke materialen. We droomden ook nog van meer drankbakken, via een contact in een brouwerij mogen we er halen.
Het spelen met loose parts is hier helemaal ingeburgerd. Het zit in onze visie, het werkt, het heeft voor iedereen een meerwaarde. We kunnen nog verder organiseren en afspraken maken, maar de loose parts zijn er om te blijven. Ik zou het aan elke school aanraden!”
Constructiv is een organisatie die in heel Belgie de bouwsector promoot. Deze zomer experimenteerden ze met loose parts play op de Gentse feesten: een box en een kist boordevol loose parts, op openbaar terrein. Katrien en Jolien vertellen hun verhaal.
Heb je het webinar in januari gemist? We nemen je graag mee in ons verhaal! We vertellen je op een uurtje wat loose parts play is, tonen foto's en video's uit de praktijk én zetten je aan het denken over wat dit voor jouw locatie kan beteken. Schrijf je nu in!
